Hanefi, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerinin başını çektiği İslam alimlerinin bir çoğu, Dünyanın herhangi bir bölgesinde görülen hilalin diğer yerlerde de görülmüş kabul edileceğini belirterek hilalin Dünyanın değişik yerlerinde değişik saatlerde görülmesi demek olan “ihtilâf-ı metali”a itibar edilmeyeceğini söylemişlerdir.[1] Bu ulemaya göre herhangi bir yerde usulüne uygun şekilde hilalin görülmesi durumunda ister uzak ister yakın yerlerde bulunsunlar bütün Müslümanların buna uyması, buna göre oruca başlaması veya bayram yapması gerekir. İhtilâf-ı metalia itibar edilmesi durumunda değişik ülke ve bölgelerde aynı gün oruca başlanması veya bayram yapılması mümkün değildir.[2]
Hem bu son görüş hem de hilalin hesaba göre tespit edilmesi ilkesi günümüz için oldukça önemlidir. Aksi takdirde son yıllarda Müslüman ülkelerde Ramazan başlangıcı ve bitişi, hac mevsimi ve kurban bayramı günlerinin tespitinde yaşanan sıkıntılar hiç bitmeyecektir. Nitekim 1978 yılı Ramazan orucuna Libya, Irak ve Kuveyt’te 4 Ağustos’ta; Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır, Suriye, Lübnan, Tunus ve Cezayir’de 5 Ağustos’ta; Türkiye, Afganistan, İran, Fas, Malezya ve Nijerya’da 6 Ağustos’ta; Pakistan’da ise 7 Ağustos’ta başlanmıştır.[3] Yine benzer şekilde gözlem yaparak hilali gördüklerini iddia eden bazı ülkelerde birçok kez rü’yet ilanının yapıldığı günlerde ayın güneşten de önce battığı, hatta kavuşum saatinden bile önce hilâlin görüldüğü açıklamasının yapıldığına sıkça rastlanmaktadır. Örnek olarak 30 Ocak 1995 Pazartesi akşamı, Suudi Arabistan’da ülkenin en kuzeyinde Ar‘ar’da ay güneşten 21 dakika, güneyde Ebûarîş’te 23 dakika, doğuda Dahran’da 22 dakika, Mekke’de 21 dakika daha önce batmış olduğu halde hilâlin sabit olduğu açıklanarak 31 Ocak Salı günü oruca başlanmıştır.[4]
Ramazan hilalinin tespitinde hesap yönteminin esas alınması ibadetlerde kolaylık prensibini bu açıdan hayata geçireceği gibi her yıl Ramazan öncesi ve Ramazan sonunda Müslümanlar arasında ortaya çıkan bu tür tereddüt ve ayrışmalara engel olacaktır.[5]
Hilal tartışmaları hakkında daha ayrıntılı bilgi için lütfen aşağıdaki linkter bulunan bilgileri de gözden geçiriniz:
www.fetva.net/oruc/ramazanin-baslangici-hilal-ile-mi-yoksa-hesap-ile-mi-tespit-edilir.html
[1] İrfan Yücel, “Hilâl”, DİA, İstanbul, 1998, c: 18, s. 3.
[2] Yücel, “Hilâl”, DİA, c: 18, s. 3.
[3] Yücel, “Hilâl”, DİA, c: 18, s. 8.
[4] Yücel, “Hilâl”, DİA, c: 18, s. 9.
[5] Halil Altuntaş, İsmail Karagöz, Oruç İlmihali, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2008, s. 15.
KAYNAK: Yahya Şenol, Ramazan ve Oruç, 3. Baskı, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul, 2017, s. 38-39.