Fıkıh dilinde ‘hünsâ’, Tıp dilinde ise ‘hermafrodizm/intersex’ denilen çift cinsiyetlilik, genetik –kromozomal- cinsiyet ile uyumsuz cinsel gelişim halidir. Bu durumdaki insanlarda iç ve dış cinsel organlar ya tam gelişemez ya da farklı yönde gelişir (erkek olan dişi gibi, dişi olan erkek gibi veya karışık). Neticede bu durum, doğumsal bir gelişim bozukluğudur. Tıpkı el, ayak, ağız, burun vs gibi organlarda görülen doğumsal gelişim bozukluğu gibi.
El, ayak, ağız-burun vs. gibi organlarında doğuştan anomali bulunan bir bebeğin erkek mi kız mı olduğu, normal olan cinsel organlarına bakılarak anlaşılabilir. Ama cinsel organlarında anomali bulunan bir bebeğin cinsiyetine –sadece dış cinsel organlara bakarak-karar verilemez. Bunun için kromozom analizleri gerekir.
Tıbbi bilgilerimize göre, cinsiyetin döllenme ile birlikte (zigot aşamasında) belli olduğunu biliyoruz (kromozom yapısı 46XY ise erkek, 46XX ise kızdır). Nitekim bu durum yani cinsiyetin daha döllenme ile belli olduğu şu ayette bildirilmektedir:
وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنْثَى مِنْ نُطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى
“İki eşi, erkeği ve dişiyi yaratan O’dur. Ölçü konduğu zaman onları nutfeden/zigottan (yaratmıştır).” (Necm, 53/45-46)
Cinsiyete Göre Cinsel Organların Gelişimi
Cinsiyet, döllenme anında belli olduğu halde gebeliğin ilk 7 haftasına kadar embriyoda erkek veya dişi yönde bir gelişim olmaz. Cinsel organların gelişim süreci 8. haftadan itibaren başlar (fetal dönemde). Genetik cinsiyet erkek -46XY- ise gonadlardan (yumurta) erkeklik hormonu (Testesteron) salgılanır ve bu hormon iç ve dış cinsel organların erkek yönde gelişmesini sağlar (testis, epididim, vaz deferens, veziküla seminalis, prostat, penis ve skrotum gelişir). Genetik cinsiyet dişi -46XX- ise testesteron salgılanmaz ve böylece dişi yönde gelişim sağlanır (overler, uterus, tuba uterina, vagina, klitoris, labia major gelişir). Dişi yönde gelişim sürecine yumurtalardan salgılanan östrojen hormonu katkı yapar.
Anne karnında, erkek veya dişi yönde gelişen bu sürecin her hangi bir aşamasında meydana gelen aksaklık (eksik veya fazla hormon üretimi veya erkeğin östrojene, dişinin testesterona maruziyeti vs), muhtelif cinsel gelişim bozukluklarına (hünsâlığa) neden olabilir. Cinsel organları erkek gibi görünen dişi, dişi gibi görünen erkek veya ara formlar olabilir.
Bu Durumda Ne Yapılmalı?
Görünürde çift cinsiyetli (hünsâ) zannedilen bu kişilerin önemli bir bölümü aslında erkek veya dişidir. Ancak dış cinsel organlarına bakılarak cinsiyetleri anlaşılamaz. Bunun için bazı tıbbi tetkikler ve özellikle de kromozom analizi gerekir. Kromozom yapısı 46XY ise erkek, 46XX ise dişi olduğuna karar verilir.
Kromozom analizi ile cinsiyet tayini yapıldıktan sonra ihtiyaç duyulan tedaviler (ilaçla ve/veya ameliyatla) yapılabilir. Ancak bunun için mutlaka ilgili uzmanlardan oluşan bir heyetin (ürolog, endokrinolog, jinekolog, psikolog vs) karar vermesi gerekir.
Hünsâların büyük bir bölümünde, kromozom analizi yapılarak cinsiyet tayini yapılabilir. Ancak çok kısıtlı da olsa karışık kromozom yapıları olabilir (mozaik tip veya kimerizm olguları). Bunlarda 46XY (erkek) veya 46XX (dişi) şeklinde saf değil, 45X/46XY veya 46XX/46XY gibi karışık (mikst) kromozom yapıları vardır. Bu tür hastalarda hem testis (erkek yumurta organı) hem de over (kadın yumurtalığı) bulunabilir (ovotestis). Bu grup hastaların cinsiyetine karar verilirken sıkıntı yaşanabilir. Ama bu karışık tiplerde dahi yüzde 50’den fazla olan kromozom yapısına göre karar verilebilir Tabi ki bu kararı mutlaka ilgili uzman heyet vermelidir.
Sonuç itibari ile doğan her insan –cinsel organlarında bazı gelişim bozukluğu olsa bile- gerçekte ya erkektir ya da dişi. Nitekim Allah Teala insanı erkek veya dişi olarak yarattığını bildirmektedir:
يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى
“Ey insanlar! Biz sizi erkek ve dişiden yarattık.” (Hucurât, 49/13).
O halde yaratılan her insan ya erkektir ya da dişi. Üçüncü bir ara kategori yoktur. Hünsâ olarak görülen kimseler (çift cinsiyetliler) ilgili uzmanlar tarafından tetkik ve tedavi edilebilir. Doğuştan böyle bir problemi olmadığı halde ameliyatla cinsiyet değiştirenler (transeksüeller) ise tamamen farklı bir kategoridir ve bunun konumuzla bir ilgisi yoktur.
Doç. Dr. Zeki BAYRAKTAR
Üroloji Uzmanı