Allah’ın emirleri arasında öncelik ve sonralık tayin etmek müslümanların işi değildir. Hac bireysel bir ibadettir, müslümanlara yardım ise toplumsal. Dolayısıyla bir müslüman hem hac ibadetini hem de diğer görevlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Bir ibadetin yerine getirilmesi için bir başka ibadetin terk edilmesi gerekmez. Bu yüzden bugün bir müslüman hem hac ibadeti için para biriktirmek hem de diğer müslümanlara yardım etmekle yükümlüdür.
Hac-Umre
Hac konusunda kadın ile erkek arasında herhangi bir ayrım yoktur. Hac ibadetinin diğer ibadetlerden ayrılan noktası da budur. Kadınlarla erkeklerin bir arada olması sebebiyle işlenebilecek olan günahlardan dolayı kadınları hacca götürmeyenlerin kendilerinin de gitmemesi lazımdır! Zira orada sadece erkekler değil, dinen kendilerine yabancı olan kadınlar da bulunmaktadır!
Dolayısıyla bu tür bahanelerle kadınları hac gibi dinin şiarı olan mühim bir ibadetten mahrum etmeyi kural haline getirmek, yeni bir din uydurmaktır.
Hac ibadeti, gerekli şartları taşıyan her Müslüman’a farzdır. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
“Oraya yol bulabilenlerin Kâbe’yi haccetmeleri, Allah’ın insanlar üzerinde hakkıdır…” (Al-i İmran 3/97)
Oraya yol bulabilenler, hac günlerinde orada bulunabilenlerdir. Umreye gidenler, bugünlerde orada bulunamayacakları için onlara hac farz olmaz.
www.fetva.net/yazili-fetvalar/umreye-giden-kisiye-haccin-farz-oldugu-soyleniyor-bu-dogrumu.html
Mescid-i Nebi’de kırk vakit namaz kılınması ile ilgili olarak aşağıda Prof. Dr. Abdulaziz Bayındır’ın, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hac ile ilgili düzenlediği bir toplantıda Sn. Halil Altıntaş’ın sunduğu tebliğe hazırladığı müzakere metni yer almaktadır. İlgili yazıyı okumanızı tavsiye ederiz:
www.suleymaniyevakfi.org/arastirmalar/mescid-i-nebide-kirk-vakit-namaz.html
Hacc-ı ifrad yapan kişinin kurban kesmesi gerekmez. Ama hac ile birlikte umre yapan kurban keser. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
“…Güven içinde olursanız, hacca kadar umreden yararlanan kişiye, kolayına gelen bir kurban gerekir. Onu bulamayan, üç gün hacda, yedi gün de geri döndüğünde oruç tutar. Bu tam on gün eder. Bu, ailesi Mescid-i Haram civarında olmayanlar içindir. Allah’tan korkun. Bilin ki, Allah’ın cezası pek ağırdır.” (Bakara 2/196)
Hac ile umreyi bir araya getirme ya Peygamberimizin yaptığı gibi tek ihram ile olur, ya da sahabenin çoğunluğunun yaptığı gibi önce umre yapıp ihramdan çıktıktan sonra tekrar hac için ihrama girmekle olur.
Hacda şeytan taşlama ayetle sabittir. Allah Teala şöyle buyurmuştur:
“Allah’ı sayılı günlerde anın. Kim acele eder, (Mina’dan) iki günde dönerse, üzerinde bir günah kalmaz. Kim de geri kalırsa, onun üzerinde de günah kalmaz. Bu, sakınanlar için böyledir. Allah’tan sakının. Bilin ki, siz onun huzuruna toplanacaksınız.” (Bakara, 2/203)
Kurban bayramının birinci gününe yevm-ün-nahr, ikinci, üçüncü ve dördüncü günlerine de eyyam-ı teşrîk denir. Birinci günü hacılar, şeytan taşlar, kurban keser ve Mekke’ye inip Kâbe’yi tavaf ederler. Mina’ya döndükleri zaman o gün bitmiş, ikinci gün, yani eyyâm-ı teşrîk başlamış olur. Geriye Mina’da arka arkaya üç günde yapılacak şeytan taşlama ibadeti kalır. Hacılar, peygamberimizin yaptığı gibi, her gün öğleden sonra küçük, orta ve büyük şeytanı taşlar ve hac görevlerini bitirirler. Ayette belirtildiği gibi hac görevini bitiren, eğer bu süre içinde yanlış davranışlardan sakınmışsa günahsız hale gelmiş olur. Bu görevi iki günde bitirenlerin durumu da aynıdır. Şeytana taş atarken “Bismillahi Allahu ekber” denir. Bu günlerin zikri budur. Bunu Peygamberimiz, uygulamasıyla göstermiştir.
NOT: 09 Ekim 2008 Perşembe günü katıldığımız bir televizyon programında bu konuyu tartıştık. Bu program www.kurandersi.com/ sitemize eklenmiştir. Konu ile ilgili daha geniş bilgiye o programı izleyerek ulaşabilirsiniz. Programın linki aşağıdadır:
www.kurandersi.com/tv-programlari/ulke-tv-siradisi-programi-seytan-taslama/
Bunun yanı sıra 18 Kasım 2008 Salı günü düzenlediğimiz Kur’an Sohbetinde, Kur’an’a Göre Hacc İbadeti konusunu işledik. Konuyla ilgili tüm detaylara ilgili dersten ulaşabilirsiniz. Dersin linki aşağıdadır:
Bir Müslüman, bekâr kızını evlendirecek diye kendine farz olan haccı erteleyemez. Ama hacca gidecekler diye de kızlarının evlenmesini geciktiremezler. Bunlardan biri diğerine bağlı değildir. Dolayısıyla bu yıl bunların ikisinin de yapılması gerekir.
Tıraş, hac sembollerinden değildir. Namaz kılan kişinin selam vererek namazdan çıkması gibidir. Hac veya umre yapan kişi de ihramdan çıkmak için saçlarını ya kısaltır (taksir) veya dipten keser (halk).
Hac aylarında sadece ibadet değil, ticaret ve sosyal etkinlik de yapılır. Bunlar, öteden beri bilinen aylarda, yani Zilkade, Zilhicce ve Muharrem aylarında, hac ibadeti ise sadece “hac ayı” anlamına gelen Zilhicce’de, bu ayın bilenen günlerinde; dokuzundan onüçüne kadar olur. Bir ayet şöyledir:
“Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca başlarsa (ihrama girerse) cinsel ilişkide bulunamaz, yasakları çiğneyemez ve kavga edemez. İyilik olarak ne yaparsanız Allah onu bilir. Yanınıza yolluğunuzu alın. En iyi yolluk kendinizi koruyacak kadar olandır. Ey aklıselim sahibi olanlar, bana karşı yanlış yapmaktan sakının!“ (Bakara 2/197)
suleymaniyevakfimeali.com/Meal/Bakara.htm#197
Allah Teâlâ İbrahim aleyhisselama şöyle emretmişti:
“İnsanlara haccı ilan et; ister yaya olarak ister dağlar arasındaki yolları aşan bitkin binekler üzerinde sana gelsinler.
Kendilerine olan faydalarını yaşayarak görmek ve Allah’ın onlara rızık olarak verdiği en’am cinsi hayvanlar üzerine, bilinen günlerde onun adını anarak kurban kesmek için (gelsinler). (Ey Kurban kesenler!) Onlardan siz yiyin, fakir olup zor durumda kalana da yedirin.“ (Hac 22/27-28)
Şu âyette de buna benzer bir vurgu vardır:
“(Hac aylarında) Rabbinizin bir lütfunun (bir kazancın) peşinde olmanızın size bir günahı olmaz. Arafat’tan sel gibi aktığınız zaman Meş’ar-i Haram’da (Müzdelife’de) Allah’ı anın (namaz kılın). Size nasıl gösterdiyse onu öyle anın. Doğrusu bundan önce, gerçekten yanlış yolda olanlardandınız.“ (Bakara 2/198)
Arafat’tan boşalıp akma ve Meş’ar-i Haram yanında Allah’ı anma, Kurban bayramının birinci gününde olur. İki, üç ve dördüncü günlerinde şeytan taşlama işi yapılır. İlgili ayet şöyledir:
“Allah’ı bir de (bayramın birinci gününe) eklenen günlerde anın (şeytan taşlama ibadetini yapın). Kim acele eder (şeytan taşlamayı eklenen) iki gün içinde tamamlarsa ona bir günah yoktur. Kim bir gün daha kalırsa (eklenen üçüncü günde de taşlarsa) ona da bir günah yoktur. Bu, yanlışlardan sakınanlar içindir. Allah’a karşı yanlış yapmaktan sakının ve onun huzurunda toplanacağınızı bilin.“ (Bakara 2/203)
Kurban bayramının birinci günü hacılar, şeytan taşlar, kurban keser ve Mekke’ye inip Kabe’yi tavaf ederler. İkinci gün, yani eyyâm-ı teşrîq başlar. Bundan sonra Mina’da arka arkaya iki gün şeytan taşlama ibadeti yapılır. Dileyen üçüncü gün de kalır ve aynı görevi yapar. Şeytana taş atarken “Bismillahi Allahu ekber” denir. Bu günlerin zikri budur. Bunu Nebimiz göstermiştir.
Hac, sadece ibadet değil, yoğun ticaret ve sosyal etkinlik mevsimidir. “Hac’da Ticaret ve Sosyal Etkinlik” başlıklı makalemizi okumanızı tavsiye ederiz. Makaleye şu adresten ulaşabilirsiniz:
www.suleymaniyevakfi.org/arastirmalar/hacda-ticaret-ve-sosyal-etkinlik.html
NOT: Konuyla ilgili daha geniş bilgi edinmek isteyenlere aşağıdaki linkte yer alan dersimizi izlemelerini tavsiye ederiz:
www.kurandersi.com/mukayeseli-fikih-dersleri/hac-farkli-aylarda-yapilabilir-mi-fikih-dersi/
İmkân bulan bir kişinin ömründe bir defa umre yapması sünnet-i müekkededir. Arife günü ile kurban bayramının ilk dört gününde umre yapmak tahrimen mekruhtur. Bunun dışında yılın her gününde umre yapılabilir.
Şevval ve Zilkade aylarıyla Zilhicce’nin ilk on günü hac mevsimidir. Hac mevsimi dışında umre yapan bir müslümanın sırf Kâbe’yi görmüş olması sebebiyle kendisine hac farz olmaz.
Umresini hac mevsimi içerisinde yapan bir kişi, orada Zilhicce’nin onuna kadar bekleyebilir. Bunun için bir hac yapma imkânı elde etmiş sayılır. Bu şekilde hac yapma fırsatı doğmuşken hac yapmayan müslümanlar bundan sorumlu olurlar.
Umre yapmak için uzak yerlerden Mekke-i Mükerreme’ye giden müslümanlar daha önce haccetmemişlerse umrelerini hac mevsimi dışında yapmalıdırlar. Hac mevsimi içerisinde umre yaparlarsa bu taktirde hac günlerine kadar bekleyip hac ibadetini de yerine getirmelidirler.
www.fetva.net/goruntulu-fetvalar/umreye-giden-kisi-hacca-da-gitmek-zorunda-midir.html
Kredi, faizli borç demektir. Faiz de Allah’ın en büyük yasaklarından biridir. Hacca gitmek için bile olsa hiç bir şekilde faiz almak caiz değildir. Paranız yetmiyorsa zaten hacc size farz değil demektir. Bu yüzden kendinizi sıkıntıya sokmayınız.
Daha önceki senelerde buna benzer olayların yaşandığı maalesef doğrudur. Tabii ki bu kabul edilebilecek bir davranış değildir. Fakat son yıllarda özellikle büyük organizasyonlar neticesinde hacda kesilen kurbanların fakir ülkelere ulaştırıldığı görülmektedir. Televizyonda görülen haberlerin hepsine inanmamak gerekir.
Bununla ilgili görüntülü cevabımızı aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz:
Hacerülesved’e verilen değerin putlarla ilgisi yoktur. Putperestler putlarını Allah ile kendi aralarında aracı görür, onların kendilerini Allah’a daha çok yaklaştıracaklarına ve şefaat edeceklerine inanırlardı. Hacerülesved’e böyle vasıf verilmez. O sadece tavafın başlangıcını gösterir. Onu öpmemiz, Nebimizin onu öpmesinden dolayıdır. Ömer radıyallahu anh’ın Hacerülesved için söylediği şu söz oldukça meşhurdur:
“Biliyorum ki sen bir taşsın, ne bir faydan ne de zararın vardır. Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm’ı seni öperken görmeseydim seni asla öpmezdim!” (Buharî, Hacc 50, 57, 60; Müslim Hacc, 248, 120; Muvatta, Hacc 36, (1367)
Hanzala diyor ki: “Tâvus merhumu (tavaf yaparken) gördüm. Rükne gelince (Hacerülesved) üzerinde izdiham bulursa sıkışıklık yapmaz, geçer giderdi; boş ve müsait bulursa üç sefer öperdi. Ömer radıyallahu anh: “Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’ı böyle yaparken gördüm” demiştir.” (Nesâî, Hacc 148)
Nebimizin Hz. Ömer’e şunu söylediği de rivayet edilmiştir:
“Ey Ebu Hafs! Sende fazla kuvvet var, zayıfa eziyet verme. Köşeyi boş görürsen yanaşarak öp, boş değilse tekbir getirip geç.” (Ahmed b. Hanbel 1/23)
Bugün hac ve umreye gidenlerin bir kısmı, Hacerülesved’i öpmeyi tavafın sünneti değil, kendileri için en önemli ibadet gibi görüyorlar. Yanlış olan budur. Bu konuda insanları eğitmek gerekir.
Bu konudaki görüntülü cevaplarımızı izlemek için lütfen aşağıdaki linkleri tıklayınız:
www.fetva.net/goruntulu-fetvalar/hacerulesvedin-hac-veya-umre-acisindan-bir-onemi-var-midir.html
www.fetva.net/goruntulu-fetvalar/hacerul-esved-cennetten-mi-gelmistir-onu-opmek-sart-midir.html
Bakara suresi 196. ayetin ilgili bölümü mealen şöyledir:
“Güven içinde olursanız hacca kadar umreden yararlanan kişiye, kolayına gelen bir kurban gerekir. Onu bulamayan kişi, üç gün hacda, yedi gün de geri döndüğünde oruç tutar. Bu tam on gün eder. Bu, ailesi Mescid-i Haram civarında oturmayanlar içindir. Allah’tan korkun. Bilin ki Allah’ın cezası pek ağırdır.”
Bu ayete göre ifrad haccı, yani umre yapmaksızın sadece hacc ibadeti yapan kişiler kurban kesmezler. Ama hacca kadar umre yapan kişilerin yani temettu’ veya kıran haccı yapanların kurban kesmesi lazımdır. Eğer bunlar para bulamama vs. gibi çeşitli sebeplerle bu kurbanı kesemezlerse üç günü hacda, yedi günü hac dönüşünde olmak üzere toplam on gün oruç tutacaklardır.
Hayızlı bir kadının, temizleninceye kadar hac ve umre menâsikinin hepsini yapabileceğine; fakat tavaf yapamayacağına dair bazı hadisler mevcuttur:
Hz. Aişe’den rivayet edilmiştir:
“Ben âdetli olduğum bir halde Mekke’ye geldim. Kâbe’yi tavaf etmedim, Safâ İle Merve arasında da sa’y etmedim. Bu durumu Peygamberimize ilettim. O şöyle buyurdu:
“Diğer hacılar ne yapıyorlarsa sen de aynısını yap. Fakat temizleninceye kadar Kâbe’yi tavaf etme!” (Buhârî, Hacc, 81; Müslim, Hacc, 120; Ahmed b. Hanbel, 6/39, 219, 273)
“Hayızlı ve nifaslı kadınlar boy abdesti alır, ihrama girer ve Beytullâhı tavaf dışında haccın bütün menâsikini ifa ederler.” (Tirmizî, Hac, 98; Ebû Dâvûd, Menâsik, 9; Ahmed b. Hanbel, 1/364)
Bu konuda alimlerden İbn Kayyim el-Cevziyye -özetle- şu tespitte bulunur:
“Hac ibadetinin ifa edildiği ilk zamanlarda hacca gelen kafile, bireylerinin hepsi görevlerini bitirmedikçe memleketine dönmezdi. Mesela kafileden bir kadın hayız görür de tavafını yapamazsa kafile o kadının hayızdan temizlenmesini bekler, kadın temizlenir, tavafını yapar, ondan sonra memleketlerine dönerlerdi. Fakat günümüzde durum böyle değildir. Dünyanın bir köşesinden ibadet için hacca gelmiş bir kadın, tavaf günlerinde hayızlı olursa tavafını yapamaz. Fakat hayızdan temizleninceye kadar kafilesi onu beklemeyebilir, ülkesine döner. Kadın da onlardan ayrılamayacağına göre, tavaf yapmadan ülkesine dönme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. O zaman burada bir zaruret durumu vardır. Ve zaruretler haramları mubah kılar. Eğer kafile, kadının temizleneceği güne kadar Mekke’de kalacaksa kadın temizleninceye kadar haccın tüm gereklerini yerine getirir ama tavaf etmez. Temizlendiği zaman tavafını yerine getirir. Fakat kafile kadının temizleneceği zamana kadar Mekke’de kalmayacaksa o zaman kadın hayızlı olduğu halde ziyaret tavafını yerine getirir.” (İbn Kayyım el-Cevziyye, İ’lâmu’l-Muvakkıîn, Beyrut, 1986, c. 3, s. 25-40)
Bize göre de en uygun görüş budur.
Arafat vakfesi Zilhicce’nin 9. günü öğleden sonra başlar, güneş batıncaya kadar sürer. Vakfe, ertesi günü tanyeri ağarıncaya kadar da yapılabilir. Zilhicce kameri aylardandır. Ondan önce Zilkade gelir. Her kameri ay gibi Zilkade de 29 veya 30 gün çeker. Zilkade’nin 29. günü güneşin batmasından sonra batı ufkunda batmakta olan hilal görülürse Zilhicce ayı başlamış olur. Eğer hilal görülemezse Zilkade’nin 30 gün sürdüğü, ondan sonraki günün Zilhicce’nin 1. günü olduğu kanaatine varılır.
Dünyanın coğrafi konumu sebebiyle hilâl her yerde aynı gün görülmez. Bu sebeple yeni ayın başlama günü öteden beri ihtilaflı olmuştur. Buna bir son vermek için Türkiye’nin önderliğinde çalışmalar yapılmış ve İslam Ülkeleri Takvim Komisyonu kurulmuştur. Artık hilal, ilk olarak dünyanın neresinde görülürse o andan itibaren yeni ay başlamış sayılmaktadır. Takvim komisyonu gözlem yapmamakta, yeni ayın görülebilirliğini önceden hesapla belirlemektedir. Ancak eski alimlerin çoğu yeni ayın hesapla belirlenmesini doğru bulmamış, çıplak gözle gözlemeyi şart koşmuşlardır. Diyanet İşleri Başkanlığımız, müftülüklerden gözlem yapmalarını isteyerek Takvim Komisyonunun hesaplarını gözlemle de doğrulamaktadır.
Suudi Arabistan kameri ay başlarının hesapla belirlenmesi kararına uymamaktadır. Onlar, hilali gördüğünü söyleyerek yetkililere baş vuranların şahitliğine göre yeni ayı ilan etmektedirler. Zaman zaman, hilali görmenin imkansız olduğu durumlarda dahi yeni ayın ilan edilmesi, gözlem yapanların yanılmış veya yalan söylemiş olabilecekleri kanaatini doğurmaktadır. Türkiye’nin Suudlu yetkilileri bu konuda ikna çabaları bu güne kadar bir sonuç vermemiştir. Bu sebeple bu hususta öteden beri var olan ihtilaf devam etmektedir.
Ama bu ihtilaf hiç bir zaman iki ayrı günde Arafat vakfesi yapılmasına yol açmamıştır. Çünkü Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bir Hac emirliği görevi koymuştur. Hacılar, Hac Emiri’nin belirlediği tarihte Arafat vakfesi yapmak zorundadırlar. Çünkü onun ihtilaflı bir konuda verdiği karar, ihtilafı ortadan kaldıracaktır.
Hz. Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemden şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: “Orucunuz, oruç tuttuğunuz günde, Ramazan bayramınız bayram yaptığınız günde, Arafat’ınız Arafat’a çıktığınız günde, Kurban bayramınız da kurban kestiğiniz gündedir.” ((Kemalüddin b. el-Hümâm, Şerhu Feth’il-kadîr, Beyrut, c.III, s. 169)) Buna göre Arafat vakfesinin zamanı insanların Arafe günü olduğu kanaatiyle vakfeye durdukları gündür.
İmam Muhammed’in şöyle dediği nakledilmektedir: “Hilali bizzat gören kişi, kendi tespitine göre Arefe günü olan günde vakfe yapsa vakfesi caiz olmaz. Onun Hac Emiri ile birlikte tekrar vakfe yapması gerekir. Çünkü topluca vakfe yapılan gün gerçekte bayram günü de olsa topluluk hakkında hac günü, yani arefe günü sayılır. Vakfe vaktinde ayrılığa düşmek caiz olmaz. Bu sebeple o kişinin tek başına yaptığı vakfenin bir önemi olmaz. Görüş ve kanaat belirtilmesini caiz kılacak bir sebepten dolayı Hac Emiri vakfeyi bir gün geciktirecek olsa ondan önce vakfe yapanın vakfesi de caiz olmaz. ((İbn Hümâm, Şerhu Feth’il-kadîr, c. III, s.169)) ”
Sonuç olarak Hacıların Arafat’ta yaptıkları vakfe, özel şartları sebebiyle tam ve yerindedir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Arafat vakfesi ile ilgili farklı uygulama yapması sözkonusu olamaz.
Bir kadın, üzerine farz olan haccı eda etmek için kocasının iznine muhtaç değildir. Tabii ki izninizi alması iyi olurdu.
Erkek evini geçindirmekle sorumludur. Kadının kazandığı da kendi malıdır. Eğer kazancından evin ihtiyaçlarına harcıyor ve kocasına yardımcı oluyorsa bunun sevabını alır. Hacca gitmelerine gelince, hangisinin parası var ve sağlığı hacca gitmesine müsaitse o gider. Eğer her ikisi de hacca gidebilecek kadar zenginse ikisinin de hacca gitmesi gerekir. Fakat erkeğin kendi malından harcayarak karısını hacca götürme mecburiyeti yoktur. Eğer götürürse sevabını alır.
Bu söz, yardım edecek kimse bulamıyorum ya da en sevaplı yardım kime yapılabilir, diyen kişiler için söylenmiş bir sözdür. Yani uzaklardaki kimseleri araman gerekmez senin yakınlarına ve sana kadar gelmiş kimselere yardımcı olursan umduğun sevaba kavuşursun demektir. Fakat bu sözün farz olan hac ile bir ilgisi yoktur. Hacca gitmesini gerektiren bir imkâna sahip kişilerin yapacakları hiç bir iyilik hac yerine geçmez. Mutlaka hacca gitmeleri gerekir.
Lütfen aşağıdaki linki de tıklayınız:
Hacca gitmek mi, yoksa fakir fukaraya yardım etmek mi daha hayırlı?
Müzdelife’de vakfe yapmak haccın vaciplerindendir. Yolların tıkalı olmasından dolayı Müzdelife vakfesi için oraya zamanında ulaşamamış olan bir kişiden bu görev düşer.