Boşanma
Erkeğin boşama hakkına “talak” denir. Bu konu Kur’an’da ayrıntılı olarak açıklanmış ve şöyle buyurulmuştur:
“…İşte bunlar, Allah’ın çizdiği sınırlardır. Sakın bunları aşmayın. Her kim Allah’ın sınırlarını aşarsa işte onlar zalimlerdir.” (Bakara, 2/229)
“Allah’ın çizdiği sınırlar = hudûdullâh” ifadesi, Kur’an’da 14 yerde geçer; bunların 8 tanesi talak ile ilgilidir. Bunlar, Allah’ın talak konusuna ne kadar önem verdiğini gösterir.
“Cemaatten ayrılırsam eşim boş olsun” gibi bir şeyin olmasına veya olmamasına ya da bir zamana bağlanan talak şekli, ne Kur’an’da ne de Allah’ın Elçisinin uygulamasında vardır. Dolayısıyla bu şekildeki bir talak, Kur’an’a ve Sünnete aykırıdır ve geçersizdir.
Şarta bağlanan talakla ilgili tüm delilleri mukayeseli bir şekilde incelemek isteyenler aşağıdaki linkte bulunan çalışmayı okuyabilirler:
www.suleymaniyevakfi.org/fikih-arastirmalari/sarta-baglanan-talk-master-tezi.html
Kur’an’da yer alan Talak’ın nasıl olduğunu öğrenmek isteyenler de şu linkteki yazıyı okuyabilirler:
www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/talak-erkegin-bosama-hakki.html
Erkeğin eşine dönmesi, kocanın iyi niyetine bağlıdır. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
“Eğer kocalar arayı düzeltmek isterlerse kadınlara iddet içinde dönmeye daha çok hak sahibidirler.” (Bakara, 2/228)
Yani erkekler, boşadıkları eşlerine iddet sonunda dönebileceklerine göre, iddet içinde öncelikle dönebilirler. Ama arayı düzeltme niyeti yoksa mesela boşamayı şartlarına uygun yaptıktan sonra iddet bitmeden eşine dönüp iddetin kalan kısmında tekrar boşayacak olsa yaptığı dönüş geçersiz sayılır ve iddet süresinin bitiminde eşiyle ilişkisi kesilir.
Erkek, eşine zarar vermek veya iddetini uzatmak için de dönemez. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
“Kadınları boşadınız, onlar da bekleme sürelerinin sonuna vardılarsa artık ya mâruf ile tutarsınız veya mâruf ile ayırırsınız. Onlara zarar vermek ve haklarına saldırmak için tutmayın. Bunu yapan, kötülüğü kendine yapar. Allah’ın âyetlerini arzularınıza alet etmeyin. Allah’ın üzerinizdeki nimetini düşünün. İndirdiği Kitap ve doğru bilgi ile o, size öğüt vermektedir. Allah’tan çekinin ve bilin ki Allah her şeyi bilir.” (Bakara, 2/231)
İddet bekleyen kadının da kocasını reddetme hakkı vardır. O da iddetin sonunda kocasından boşanmayı seçebilir.
www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/talak-erkegin-bosama-hakki.html
Kocanın karısını boşaması (talak) durumu ile kadının kocasından boşanması (iftidâ) durumunda kadının beklemesi gereken süre aynı değildir. Bununla ilgili olarak sorunuzda da değindiğiniz ve sitemizde yayınladığımız cevabın linki aşağıdadır:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/bosanmis-bir-kadin-yeni-bir-evlilik-icin-kac-iddet-suresi-bekler.html
Kadının boşanmasıyla ilgili ayetler şöyledir:
“Müminler! Mümin kadınlar hicret ederek size gelirlerse onları imtihandan geçirin. Onların imanlarını en iyi Allah bilir. Eğer mümin olduklarını öğrenirseniz onları kâfirlere geri çevirmeyin. Bunlar onlara helal olmazlar; onlar da bunlara helal olmazlar. Onların bunlara harcadıklarını geri verin. Bu kadınların mehirlerini kendilerinize verdiğiniz zaman, onlarla evlenmenize bir engel yoktur… (Mümtahine, 60/10)
“O talak, iki defa olur. Her birinden sonra kadını ya iyilikle tutmak ya da güzellikle ayırmak gerekir. Onlara verdiklerinizden bir şey almanız size helâl olmaz. Ama eşler, Allah’ın koyduğu sınırlarda duramayacaklarından korkarlarsa başka. Allah’ın koyduğu sınırlarda duramayacaklarından siz de korkarsanız kadının fidye verip kendini kurtarmasında her ikisi için de bir günah yoktur. Bunlar Allah’ın koyduğu sınırlardır; onları aşmayın. Kim Allah’ın koyduğu sınırları aşarsa, işte yanlış yapanlar onladır.” (Bakara, 2/229)
Konuyla ilgili olarak Nebîmizden nakledilen bir uygulama da şöyledir:
Ensar’dan Sehl’in kızı Habibe, Sabit b. Kays ile evliydi. Bir gün Resûlullâh sabah namazına çıkmıştı. Habibe’yi alaca karanlıkta kapısının önünde buldu. “Sen kimsin” dedi. “Sehl’in kızı Habibe’yim” diye cevap verdi. “Neyin var?” dedi. “Sabit ile birlikte olamayacağım” dedi. Kocası Sâbit gelince Resûlullâh ona: “İşte Habibe! Allah ne vermişse söyledi” dedi. Habîbe dedi ki: “Ey Allah’ın elçisi, onun bana verdiklerinin hepsi duruyor”. Allah’ın Elçisi Sâbit’e dedi ki; “Al o malı ondan”. O da aldı ve Habîbe ailesinin yanında oturdu. (Muvatta, Talak, 11).
Yukarıdaki iki ayette ve devamında yer alan hadiste altı çizili olan yerlerden de anlaşılacağı gibi boşanma talep eden yani iftidâda bulunan kadına iddet bekleme görevi yüklenmemiştir. Çünkü iddet, kocası tarafından boşanan kadının beklemesi gereken bir süredir. Bu konuyla ilgili daha geniş bilgi için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/kocasi-tarafindan-bosanan-kadin-ne-kadar-sure-iddet-beklemelidir.html
Hükümleri açısından erkeğin kadını boşaması (Talak) ile kadının erkekten boşanması (İftidâ) birbirinden farklıdır.
Talak suretiyle kocası tarafından boşanan kadın, üç iddet süresi (adet gören için üç temizlik müddeti) geçmeden kesinlikle bir başka erkekle evlenemez:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/kocasi-tarafindan-bosanan-kadin-ne-kadar-sure-iddet-beklemelidir.html
Fakat boşanmayı talep kadın ise bu takdirde sadece hamile olmadığının kesin olarak belli olacağı bir müddet -ki bir adet görmekle kadının hamile olmadığı kesinleşir- bekler, sonra bir başka erkekle evlenebilir.
Kadınların boşanma hakkını ve bununla ilgili hükümlerin anlatıldığı bir yazımızı aşağıdaki linkten okumanızı tavsiye ederiz:
www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/kadinin-bosanmasi-iftid.html
Kocası ölen kadınların durumu ile ilgili olarak Allah Teala şöyle buyurmuştur:
“İçinizden ölenlerin geride bıraktıkları eşleri, kendi başlarına dört ay on gün beklerler. Sürelerinin sonuna vardılar mı kendileri hakkında marufa uygun olarak yaptıkları şeyde size bir günah yoktur. Allah yaptığınız her şeyin iç yüzünü bilir.” (Bakara, 2/234)
Bu ayete göre, kocası ölen kadınların dört ay on gün iddet beklemesi gerekir. İddet sona ermeden kadın başkasıyla evlenemez. Yasak sadece bununla sınırlıdır, evlilik dışında bir yasak yoktur.
İddet beklerken evden çıkmaması istenen kadınlar, kocası tarafından boşanan kadınlardır. Kaldı ki bu durumda olan kadınların evlerinden çıkmaması demek, evlerini terk etmemesi demektir. Yoksa onlar da iddet esnasında herhangi bir ihtiyacı için dışarı çıkabilirler.
Bununla ilgili daha geniş bilgi için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/kadinin-iddet-donemi-icerisinde-evden-cikmasi-veya-cikarilmasi.html
Evliliği sona eren kadının yeniden evlenebilmesi için beklemesi gereken süreye “iddet” denilir. Boşanmanın iddet içinde olması, kadının bu sırada adetten temizlenmiş; ama kocasıyla ilişkiye girmemiş olması demektir.
Allah Teala şöyle buyurmuştur:
“(Kocaları tarafından) boşanmış kadınlar kendi başlarına üç kur’ beklerler.” (Bakara, 2/228)
Adet halinde ilişki yasak olduğu için kadın zaten kendi başınadır. İddet süresi içinde kocası ile aynı evi paylaşacağından buradaki kur’, onunla ilişkiye girebileceği temizlik dönemidir.
Buna göre, kocası tarafından boşanan ve adet gören kadınlar üç temizlik müddeti iddet beklerler. Adetli iken boşama gerçekleşemeyeceği için böyle bir kadının eşi ile ilişkiye girmeden geçirdiği toplam süre üç adet + üç temizlik süresidir. Bu da yaklaşık olarak üç ay kadar sürer. Üçüncü temizlik döneminin bitmesinin ardından boşanma gerçekleşmiş olur ve kadın artık bir başka erkekle nikâh kıyabilir.
Üçüncü temizlik bitmeden yani iddet tamamlanmadan kıyılacak nikâhlar geçersiz olacaktır.
Âdetten kesilen, adet görmeyen veya hamile olan kadınların iddeti ile ilgili olarak da şöyle buyurulmuştur:
“Adetten kesilmiş olanlar hakkında şüpheye düşerseniz (onların) iddetleri üç aydır; adet görmeyenler de öyle. Hamile olanların süreleri ise doğumları ile biter. Kim Allah’tan sakınırsa Allah onun işinde bir kolaylık oluşturur.” (Talak, 65/4)
Erkek, bu durumlarda olan eşini her an boşayabilir. Onun iddeti, boşama anından itibaren başlar.
İddetle ilgili daha geniş bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
Allah Teala tarafından Kur’an-ı Kerim’de belirtilen kurallara uygun olarak yapılan iftidâdan sonra kadın, yeni bir nikâh kıymak şartıyla boşandığı eski eşine dönebilir.
www.fetva.net/goruntulu-fetvalar/bosanma-talebi-kadindan-gelirse-hangi-hukumler-gecerli-olur.html
Kadının evlilik esnasında aldığı mehri geri vermek şartıyla kocasından boşanması demek olan iftidâ hakkında geniş bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/kadinin-bosanmasi-iftid.html
Şartlı talak (boşanma), “annenin evine gidersen boşsun” vs. gibi sözlerle ileride bir işin olmasına veya olmamasına bağlanan talâktır. Böyle bir boşama Kur’ân’da ve sahih sünnette yoktur, dolayısıyla geçersizdir!
Allah’ın emrettiği şekilde talâkın gerçekleşmesi için bu esnada kadının adetli olmayıp temizlik döneminde olması ve bu dönemde eşiyle cinsel ilişkide bulunmamış olması, iki şahit bulundurulması, erkeğin iddeti sayması ve kadının boşanma gerçekleşene kadar oturduğu evi terk etmemesi gerekir.
Allah Teâlâ talakla ilgili bu hükümlerden sonra şöyle buyurmuştur:
“…İşte bunlar, Allah’ın çizdiği sınırlardır. Sakın bunları aşmayın, Her kim Allah’ın sınırlarını aşarsa işte onlar zalimlerdir.” (Bakara, 2/229)
“… Bunlar Allah’ın sınırlarıdır. Kim Allah’ın sınırlarını aşarsa kendine kötülük etmiş olur…” (Talak, 65/1)
Dolayısıyla şarta bağlanan talakı geçerli saymak, Allah’ın çizdiği sınırları aşmak olur.
Şarta bağlanan talak ile ilgili geniş bilgi, aşağıdaki linklerde bulunmaktadır. Okumanızı tavsiye ederiz:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/karima-annenin-evine-gidersen-bossun-dedim-bosanma-olur-mu.html
www.suleymaniyevakfi.org/fikih-arastirmalari/sarta-baglanan-talk-master-tezi.html
Gerdekten önce meydana gelecek boşanmalarda iki durum söz konusu olmaktadır: Taraflarca mehrin belirlenmiş veya belirlenmemiş olması.
Her iki durumu da açıklayan ayetler şöyledir:
“Kadınları, mehirlerini belirleyinceye kadar el sürmeden boşarsanız bunun size bir günahı olmaz. Onlara yararlanacakları bir şey verin. İmkânı olan, gücü ölçüsünde, darlık içinde olan da gücü ölçüsünde, marufa uygun olarak, onları yararlandırsın. Bu, güzel davrananlar üzerine bir borçtur.
Kadınları, el sürmeden boşadığınızda, mehirlerini belirlemiş olursanız belirlediğiniz mehrin yarısını vermeniz gerekir; kadınlar veya nikâh düğümü elinde olan taraf[1] hakkından vazgeçerse başka. (Ey erkekler!) Sizin vazgeçmeniz takvaya daha uygundur. Aranızdaki üstünlüğü unutmayın. Allah yaptığınız her şeyi görür.” (Bakara, 2/236-237)
Bu ayetlere göre gerdekten önce meydana gelen boşanmalarda eğer mehir tespit edilmişse bunun yarısının kadına teslim edilmesi gerekir. Fakat henüz mehir belirlenmeden boşanma olursa o zaman erkeğin, kıza maruf ölçüsünde yararlanacağı herhangi bir mal vermesi gerekir.
————–
[1]- Nikah düğümü erkeğin elindedir. Çünkü o düğümü çözmek demek olan talak, erkeğin hakkıdır.
Evli olsun bekâr olsun bir kadının avret yerlerini kendisine dinen yabancı olan erkeklere göstermesi haramdır. Bu, kadını günahkâr yapar. Ama bunun nikâhla hiçbir ilgisi bulunmamaktadır, nikâhını düşürmez.
Benzer bir soru-cevap için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
www.fetva.net/yazili-fetvalar/bir-kadin-erkeklerin-onunde-oynarsa-nikahi-duser-mi.html