Tag: irade ve meşiet
Hûd sûresinin 34. ayeti ve tarafımızdan yapılan meali şöyledir:
وَلاَ يَنفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدتُّ أَنْ أَنصَحَ لَكُمْ إِن كَانَ اللّهُ يُرِيدُ أَن يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
“Sizin iyiliğiniz için ne kadar gayret edersem edeyim, Allah yoldan çıkışınızı onaylamışsa bu gayretlerimin size bir faydası olmaz. O, sizin Rabbinizdir. Onun huzurunu çıkarılacaksınız.”
Buradaki “irade” fiili, Yasin sûresinin son ayetinde bahsedilen irâde-i tekvîniyye kısmına girer. O ayette Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ
“Bir şeyi irade ettiğinde yaptığı, sadece ona “ol” demektir; sonra o şey oluşur.” (Yasin, 36/82)
Buna göre irade ikiye ayrılır; birincisi “istek”, ikincisi “kararlılık”tır.
Şu ayet, Allah’ın “istek” anlamındaki iradesini gösterir.
وَاللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَنْ تَمِيلُوا مَيْلًا عَظِيمًا
“Allah sizin tevbenizi kabul etmek ister; arzularının peşine takılanlar da büyük bir sapıklığa düşmenizi isterler.” (Nisâ, 4/27)
Allah’ın istek anlamındaki iradesi yerine gelmeyebilir. Ama karar anlamındaki iradesi kesin olarak yerine gelir. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ
“Senin rabbin irade ettiği şeyi yapar.” (Hûd, 11/107)
www.fetva.net/yazili-fetvalar/kuranda-gecen-sae-ve-erade-filleri-istemek-manasina-mi-gelir.html
Hûd sûresinin 34. ayetindeki irade fiili de Allah’ın kararını yansıtmaktadır. Bu yüzden biz mealde “Allah yoldan çıkışınızı onaylamışsa” ifadesini kullandık. Allah’ın, kulun yoldan çıkışını onaylaması, uzunca bir sürecin sonu, dönüşü olmayan yolun başlangıcı, tevbenin fayda vermediği andır. Yüce Allah, kula her türlü imkânı verir. Kul için doğru yol ve diğer yollar ortaya konur. Ancak kul, doğru yola girmeme hususunda ısrarcı davranır ve bu tavır artık onun fıtratını bozarsa kul kendi yolunu seçmiş olur. Yüce Allah, bu yoldan çıkışı onayladığında -ki kul bunu kendisi seçmiştir- artık kulun yapacağı bir şey kalmaz. Bu, tüm uyarılara rağmen, bilerek, yıllarca sigara içtiği için ciğerleri iflas eden ve hayatta kalması için artık yapılabilecek bir şey olmayan hasta gibidir.
İrade ve meşiet kelimeleri hakkında geniş bilgi için lütfen aşağıdaki linkte bulunan yazıyı okuyunuz:
www.suleymaniyevakfi.org/arastirmalar/kuranda-irade-sey-ve-fitrat.html
Şâe شَاء fiilinin asıl anlamı “şey yaptı”dır. Şey yapmak, bir şeyi oluşturmak yani tekvîndir. Allah’ın şeyi tekvîni ile insanın tekvîni farklıdır. Allah, tekvînine karar verdiği şey için sadece “ol” der, o şey oluşmaya başlar. İnsanın böyle bir gücü yoktur. O, bir şeyi, ancak Allah’ın koyduğu kanunlara göre oluşturabilir. Bu sebeple Allah Teâlâ şöyle buyurur:
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذٰلِكَ غَدًا . إِلَّا أَن يَشَاء أي يكونه اللَّهُ
“Hiçbir şey için yarın bunu yapacağım, deme; “Allah şartları oluşturursa” dersen başka.” (Kehf 18/23–24)
İnsanın bir şeyi oluşturması, gereken çabayı göstermesine bağlıdır. Bütün insan fiilleri böyledir. Allah Teâlâ şöyle buyurur:
وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى
“İnsanın kendine ait bir şeyi yoktur; çaba gösterdiği başka.” (Necm 53/39)
Yani kişinin bir çabası yoksa kendinin sayılacak işi de yoktur. Ahirette durum farklıdır, orada istediği her şeyi hazır bulacağı için yapacağı tek şey tercihtir. Bu sebeple ahiret ile ilgili Şâe fiiline “اختار = beğendi, tercih etti” anlamı uygun düşer. O zaman sorduğunuz ayetlerin anlamı şöyle olur:
“Beğendikleri her şey Rablerinin katında onlar içindir. İşte iyilik edenlerin karşılığı budur.” (Zümer, 39/34)
“Derler ki: “Verdiği sözü tutan ve bize Cennet toprağını veren Allah, yaptığı her şeyi güzel yapar. Onun neresini beğenirsek oraya yerleşiyoruz. Çalışanların karşılığı ne güzeldir!” (Zümer, 39/74)
Kur’an’da geçen şâe شَاء ve erâde أَرَادَ fiillerinin ne manaya geldiğine dair geniş bilgiye aşağıdaki linkten bulunan yazıdan ulaşabilirsiniz:
www.suleymaniyevakfi.org/akaid-arastirmalari/kuranda-sey-mesiet-irade-ve-fitrat.html